درباره عید نوروز و رسوم آن و چهارشنبه سوری

ما در این پست می خواهیم مقداری در مورد عیدنوروز و مراسمات آن صحبت کنیم.

عید نوروز:

عید نوروز و روز اول فروردین در ادبیات اسلامی ما جایگاه بسیار ویژه ای دارد. تا جائیکه برای این روز اعمالی ذکر شده است.

برای نمونه به چند روایت زیر دقت فرمائید:

الف- «أُتِیَ عَلِیٌّ ع بِهَدِیَّةِ النَّیْرُوزِ فَقَالَ ع مَا هَذَا قَالُوا یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ الْیَوْمُ النَّیْرُوزُ فَقَالَ ع اصْنَعُوا لَنَا کُلَّ یَوْمٍ نَیْرُوزاـــــ هدیّه‏اى براى امیر المؤمنین علیه السّلام آوردند در روز نوروز، فرمود: این چیست؟ عرض کردند: یا امیر المؤمنین امروز نوروز است، فرمود: هر روز را براى ما نوروز بسازید.»(من لا یحضره الفقیه ج3 ص300)

یعنی هر روزتان نوروز باد. أمیر المؤمنین (علیه السلام) نه تنها مخالفتی با عید نوروز نکرده است، بلکه تائید عملی و قولی هم فرموده‌اند.

ب- «عَنْ إِبْرَاهِیمَ الْکَرْخِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ تَکُونُ لَهُ الضَّیْعَةُ الْکَبِیرَةُ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْمِهْرَجَانِ أَوِ النَّیْرُوزِ أَهْدَوْا إِلَیْهِ الشَّیْ‏ءَ لَیْسَ هُوَ عَلَیْهِمْ یَتَقَرَّبُونَ بِذَلِکَ إِلَیْهِ فَقَالَ أَ لَیْسَ هُمْ مُصَلِّینَ قُلْتُ بَلَى قَالَ فَلْیَقْبَلْ هَدِیَّتَهُمْ وَ لْیُکَافِهِمْ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ لَوْ أُهْدِیَ إِلَیَّ کُرَاعٌ لَقَبِلْتُ وَ کَانَ ذَلِکَ مِنَ الدِّینِ وَ لَوْ أَنَّ کَافِراً أَوْ مُنَافِقاً أَهْدَى إِلَیَ‏ وَسْقاً مَا قَبِلْتُ وَ کَانَ ذَلِکَ مِنَ الدِّینِ أَبَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِی زَبْدَ الْمُشْرِکِینَ وَ الْمُنَافِقِینَ وَ طَعَامَهُم‏ــــــ ابراهیم کرخی می گوید: از امام صادق(ع) پرسیدم که: شخصی مزرعه ای دارد. روز مهرگان یا نوروز، هدایایی به او داده می شود و قصد تقرّب جُستن به وی را ندارند [آیا بپذیرد؟ ]. فرمود: آیا نمازگزار هستند؟ گفتم: آری. فرمود: باید هدیه آنان را بپذیرد و تلافی کند. به درستی که رسول خدا فرمود: اگر برایم ران بُزی هدیه آورند، می پذیرم و این، جزو دینداری است و اگر کافر یا منافقی ران گاو یا گوسفندی برایم هدیه آورد، نخواهم پذیرفت و این هم جزو دینداری است. خداوند، خوراک و دستاورد مشرک و منافق را برای ما روا نداشته است.»(الکافی ج5 ص141)

ج- «وَ عَنْهُ ص أَنَّهُ أُهْدِیَ إِلَیْهِ فَالُوذَجٌ فَقَالَ مَا هَذَا قَالُوا یَوْمُ نَیْرُوزٍ قَالَ فَنَیْرِزُوا إِنْ قَدَرْتُمْ کُلَّ یَوْمٍ یَعْنِی تَهَادَوْا وَ تَوَاصَلُوا فِی اللَّهِ.ــــــ برای پیامبر(ص) فالوده هدیه آوردند. فرمود: «این چیست؟». گفتند امروز، نوروز است. فرمود: اگر می توانید، هر روز را نوروز سازید [یعنی به خاطر خداوند، به یکدیگر هدیه بدهید و به دیدار یکدیگر بروید]»(دعائم الإسلام ج2 ص326)

د- «عَنِ الْمُعَلَّى بْنِ خُنَیْسٍ عَنْ مَوْلَانَا الصَّادِقِ ع فِی یَوْمِ النَّیْرُوزِ قَالَ إِذَا کَانَ یَوْمُ النَّیْرُوزِ- فَاغْتَسِلْ وَ الْبَسْ أَنْظَفَ ثِیَابِکَ وَ تَطَیَّبْ بِأَطْیَبِ طِیبِکَ وَ تَکُونُ ذَلِکَ الْیَوْمَ صَائِماً فَإِذَا صَلَّیْتَ النَّوَافِلَ وَ الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ فَصَلِّ بَعْدَ ذَلِکَ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ تَقْرَأُ فِی أَوَّلِ کُلِّ رَکْعَةٍ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ- وَ فِی الثَّانِیَةِ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ- وَ فِی الثَّالِثَةِ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ فِی الرَّابِعَةِ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ الْمُعَوِّذَتَیْنِ- وَ تَسْجُدُ بَعْدَ فَرَاغِکَ مِنَ الرَّکَعَاتِ سَجْدَةَ الشُّکْرِ وَ تَدْعُو فِیهَا یُغْفَرُ لَکَ ذُنُوبُ خَمْسِینَ سَنَةً.ــــــ امام صادق(ع) در روز نوروز فرمود: هنگامی که نووز شد، غسل کن و لباس پاکیزه بپوش و خودت را خوشبو ساز و آن روز را روزه بدار. پس هنگامی که نماز ظهر و عصر و نافله های آن را به جای آوردی، نمازی چهار رکعتی بگزار که در رکعت اوّل آن، سوره حمد و ده مرتبه سوره قدر را می خوانی. در رکعت دوم آن، سوره حمد و ده مرتبه سوره کافرون را می خوانی. در رکعت سوم آن، سوره حمد و ده مرتبه سوره توحید را می خوانی و در رکعت چهارم، سوره حمد را با سوره های فلق و ناس. پس از نماز هم سجده شکر می گزاری و دعا می کنی. [بدین ترتیب، ] گناهان پنجاه ساله‏ات بخشوده می شود.»(وسائل الشیعة ج8 ص172)

این نشان می‌دهد که ائمه (علیهم السلام) نه تنها نسبت به عید نوروز مخالفتی نداشتند، بلکه تشویق هم داشتند و غسلی هم برای این روز معین کرده‌اند و فقهاء ما طبق همین روایات، غسل در عید نوروز را یکی از غسل‌های مستحبی دانسته‌اند.

به عنوان آخرین روایتی به روایت مفصلی که علامه مجلسی(ره) در بحار آن را نقل کرده اشاره می کنیم. روایت بسیار مفصل است و ما فقط چند خط ابتدائی حدیث را می آوریم:

ه- «عَنْ مُعَلَّى بْنِ خُنَیْسٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع یَوْمَ النَّیْرُوزِ فَقَالَ ع أَ تَعْرِفُ هَذَا الْیَوْمَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ هَذَا یَوْمٌ تُعَظِّمُهُ الْعَجَمُ وَ تَتَهَادَى فِیهِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقُ ع وَ الْبَیْتِ الْعَتِیقِ الَّذِی بِمَکَّةَ مَا هَذَا إِلَّا لِأَمْرٍ قَدِیمٍ أُفَسِّرُهُ لَکَ حَتَّى تَفْهَمَهُ قُلْتُ یَا سَیِّدِی إِنَّ عِلْمَ هَذَا مِنْ عِنْدِکَ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ أَنْ یَعِیشَ أَمْوَاتِی وَ تَمُوتَ أَعْدَائِی فَقَالَ یَا مُعَلَّى إِنَّ یَوْمَ النَّیْرُوزِ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی أَخَذَ اللَّهُ فِیهِ مَوَاثِیقَ الْعِبَادِ أَنْ یَعْبُدُوهُ وَ لَا یُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ أَنْ یُؤْمِنُوا بِرُسُلِهِ وَ حُجَجِهِ وَ أَنْ یُؤْمِنُوا بِالْأَئِمَّةِ ع وَ هُوَ أَوَّلُ یَوْمٍ طَلَعَتْ فِیهِ الشَّمْسُ وَ هَبَّتْ بِهِ الرِّیَاحُ وَ خُلِقَتْ فِیهِ زَهْرَةُ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی اسْتَوَتْ فِیهِ سَفِینَةُ نُوحٍ ع عَلَى الْجُودِیِّ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی أَحْیَا اللَّهُ فِیهِ الَّذِینَ خَرَجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ هُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقالَ لَهُمُ اللَّهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْیاهُمْ «1» وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی نَزَلَ فِیهِ جَبْرَئِیلُ عَلَى النَّبِیِّ ص وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی حَمَلَ فِیهِ رَسُولُ اللَّهِ ص أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع عَلَى مَنْکِبِهِ حَتَّى رَمَى أَصْنَامَ قُرَیْشٍ مِنْ فَوْقِ الْبَیْتِ الْحَرَامِ فَهَشَمَهَا وَ کَذَلِکَ إِبْرَاهِیمُ ع وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی أَمَرَ النَّبِیُّ ص أَصْحَابَهُ أَنْ یُبَایِعُوا عَلِیّاً ع بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِینَ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی وَجَّهَ النَّبِیُّ ص عَلِیّاً ع إِلَى وَادِی الْجِنِّ یَأْخُذُ عَلَیْهِمُ الْبَیْعَةَ لَهُ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی بُویِعَ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِیهِ الْبَیْعَةَ الثَّانِیَةَ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی ظَفِرَ فِیهِ بِأَهْلِ النَّهْرَوَانِ وَ قَتَلَ ذَا الثُّدَیَّةِ «2» وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی یَظْهَرُ فِیهِ قَائِمُنَا وَ وُلَاةُ الْأَمْرِ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی یَظْفَرُ فِیهِ قَائِمُنَا بِالدَّجَّالِ فَیَصْلِبُهُ عَلَى کُنَاسَةِ الْکُوفَةِ وَ مَا مِنْ یَوْمِ نَیْرُوزٍ إِلَّا وَ نَحْنُ نَتَوَقَّعُ فِیهِ الْفَرَجَ لِأَنَّهُ مِنْ أَیَّامِنَا وَ أَیَّامِ شِیعَتِنَا حَفِظَتْهُ الْعَجَمُ وَ ضَیَّعْتُمُوهُ أَنْتُم‏....ــــــــــــــــــــــــــــ معلی بن خنیس می‌گوید: روز عید نوروز خدمت امام صادق (علیه السلام) رسیدم و حضرت فرمود: آیا این روز را می‌شناسی؟ گفت: فدایت شوم! روزی است که عجم‌ها بزرگش می‌دارند و به هم هدیه می‌دهند. فرمود: قسم به کعبه‌ای که در مکّه است! این شیوه برای امریست دیرین که تفسیرش کنم برایت تا بفهمی. گفتم: ای آقایم! اگر آن را از شما یاد بگیرم، بهتر است نزد من از این‌که مرده‌هایم زنده شوند و دشمنانم بمیرند. حضرت فرمود: در نوروز بود که خدا از بنده‌هایش پیمان گرفت تا او را بپرستند و چیزی را شریک با او نسازند و به رسولان و حججش ایمان بیاورند و به ائمه (علیهم السلام) ایمان بیاورند. نوروز نخستین روزی است که خورشید در آن تابیده و باد وزیده و گل در زمین شکفته شد، روزی است که کشتی نوح (علیه السلام) بر کوه جودی استوار شد و روزی است که خدا در آن هزاران نفر را که از ترس مرگ گریخته و مرده بودند، زنده کرد. روزی است که جبرئیل به رسول الله (صلی الله علیه و‌‌ آله) فرود آمد و روزی است که رسول الله (صلی الله علیه و‌‌ آله) علی (علیه السلام) را بر دوش گرفت تا بت‌های قریش را از فراز کعبه افکند و خُرد کرد و روزی است ابراهیم (علیه السلام) هم‌چنین کاری کرد با بت‌ها و روزی است که رسول الله (صلی الله علیه و‌‌ آله) فرمود تا اصحابش‌ با أمیر المؤمنین (علیه السلام) بیعت کردند و روزی است که رسول الله (صلی الله علیه و‌‌ آله) علی (علیه السلام) را به وادی جنیان فرستاد تا از آنها بیعت گیرد و روزی است که دوباره مردم با علی (علیه السلام) بیعت کردند و روزی است که بر خوارج نهروان پیروز شد و ذو الثدیة را کشت و روزی است که قائم ما ظهور می‌کند و روزی است که قائم ما بر دجّال پیروز می‌شود و او را در زباله‌دان کوفه بر دار زند و نوروزی نیاید جز این‌که ما توقع فرج داریم؛ زیرا از روزهای ما و روزهای شیعیان ما است، عجم و فارس‌ها آن روز را نگه داشتند و شما آن را ضایع کردید...»(بحارالأنوار ج56 ص92)

پس تا اینجا با اهمیت نوروز در روایات آشنا شدیم. اما در کنار این روایات؛ با روایاتی مواجه می شویم که ظاهراً در مذمت نوروز است. برای نمونه:

الف- «وَ حُکِیَ أَنَّ الْمَنْصُورَ تَقَدَّمَ إِلَى مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ بِالْجُلُوسِ لِلتَّهْنِئَةِ فِی یَوْمِ النَّیْرُوزِ وَ قَبْضِ مَا یُحْمَلُ إِلَیْهِ فَقَالَ ع إِنِّی قَدْ فَتَّشْتُ الْأَخْبَارَ عَنْ جَدِّی رَسُولِ اللَّهِ ص فَلَمْ‏ أَجِدْ لِهَذَا خَبَراً وَ إِنَّهُ سُنَّةٌ لِلْفُرْسِ وَ مَحَاهَا الْإِسْلَامُ وَ مَعَاذَ اللَّهِ أَنْ نُحْیِیَ مَا مَحَاهُ الْإِسْلَامُ فَقَالَ الْمَنْصُورُ إِنَّمَا نَفْعَلُ هَذَا سِیَاسَةً لِلْجُنْدِ فَسَأَلْتُکَ بِاللَّهِ الْعَظِیمِ إِلَّا جَلَسْتَ فَجَلَسَ وَ دَخَلَتْ عَلَیْهِ الْمُلُوکُ وَ الْأُمَرَاءُ وَ الْأَجْنَادُ یُهَنُّونَهُ وَ یَحْمِلُونَ إِلَیْهِ الْهَدَایَا وَ التُّحَفَ وَ عَلَى رَأْسِهِ خَادِمُ الْمَنْصُورِ یُحْصِی مَا یُحْمَلُ فَدَخَلَ فِی آخِرِ النَّاسِ رَجُلٌ شَیْخٌ کَبِیرُ السِّنِّ فَقَالَ لَهُ یَا ابْنَ بِنْتِ رَسُولِ اللَّهِ إِنَّنِی رَجُلٌ صُعْلُوکٌ لَا مَالَ لِی أُتْحِفُکَ بِثَلَاثِ أَبْیَاتٍ قَالَهَا جَدِّی فِی جَدِّکَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع‏

          عَجِبْتُ لِمَصْقُولٍ عَلَاکَ فِرِنْدُهُ             یَوْمَ الْهِیَاجِ وَ قَدْ عَلَاکَ غُبَارٌ

             وَ لِأَسْهُمٍ نَفَذَتْکَ دُونَ حَرَائِرَ             یَدْعُونَ جَدَّکَ وَ الدُّمُوعُ غِزَارٌ

             أَلَّا تَقَضْقَضَتِ السِّهَامُ وَ عَاقَهَا             عَنْ جِسْمِکَ الْإِجْلَالُ وَ الْإِکْبَارُ

 قَالَ قَبِلْتُ هَدِیَّتَکَ اجْلِسْ بَارَکَ اللَّهُ فِیکَ وَ رَفَعَ رَأْسَهُ إِلَى الْخَادِمِ وَ قَالَ امْضِ إِلَى أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ عَرِّفْهُ بِهَذَا الْمَالِ وَ مَا یُصْنَعُ بِهِ فَمَضَى الْخَادِمُ وَ عَادَ وَ هُوَ یَقُولُ کُلُّهَا هِبَةٌ مِنِّی لَهُ یَفْعَلُ بِهِ مَا أَرَادَ فَقَالَ مُوسَى لِلشَّیْخِ اقْبِضْ جَمِیعَ هَذَا الْمَالِ فَهُوَ هِبَةٌ مِنِّی لَک‏ ــــــــــــــــ منصور دوانیقی در روز عید نوروز از آن حضرت درخواست کرد که بیاید در جایی بنشیند تا ارتش رژه برود و مردم هم بیایند تبریک بگویند. امام کاظم (علیه السلام) هم فرمود: من تمام روایات جدم رسول الله (صلی الله علیه و‌‌ آله) را بررسی کردم و برای این عید نوروز روایتی را نیافتم و این سنت فارس بود و اسلام آن را محو کرد و پناه بر خدا که من بخواهم سنتی را که اسلام محو کرده، إحیاء کنم. منصور گفت: «این کار را جهت اداره نظامیان انجام می دهیم و شما را به خداوند سوگند می دهم که جلوس داشته باشید». آن گاه حضرت پذیرفت و فرمانروایان و لشکریان، برای تبریک آمدند و هدایایی با خود آوردند. خدمتگزار منصور، بالای سر حضرت ایستاده بود و هدایا را می شمرد. آخرین نفر، مردی کهن سال بود. به امام کاظم(ع) گفت: «ای فرزند دختر پیامبر خدا! من مردی تهی دستم و مالی ندارم تا هدیه دهم؛ ولی چند بیت شعر که جدّ من درباره جدّتان حسین(ع) سروده، به شما هدیه می کنم...

حضرت فرمود: «هدیه‏ات را پذیرفتم. بنشین. خداوند به تو برکت دهد!».

آن گاه حضرت، سر بلند کرد و به خدمتگزار منصور گفت که نزد منصور روانه شود و این هدایا را برایش بازگو کند. خدمتگزار رفت و باز گشت و گفت منصور گفته است: «این هدایا از آنِ شماست. هر چه می خواهید با آنها انجام دهید». امام کاظم(ع) هم به پیرمرد فرمود: «این اموال را به عنوان هدیه برای خودت بردار».»

ب- «عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ: إِنَّ اللَّهَ أَبْدَلَکُمْ بِیَوْمَیْنِ یَوْمَیْنِ- بِیَوْمِ‏ النَّیْرُوزِ وَ الْمِهْرَجَانِ الْفِطْرَ وَ الْأَضْحَى‏ـــــ حضرت فرمود: خداوند دو روز را به جای دو روز دیگر برای شما قرار داد و به جای روز نوروز و مهرگان، روز عید فطر و قربان را قرار داد.»(مستدرک الوسائل ج6 ص153)

البته هر دو روایت به لحاظ سندی مرسل هستند پس به لحاظ سندی ضعیف محسوب می شوند.

وجود همین دو دسته روایات باعث شده است که برخورد علما و فقهای شیعه با بحث نوروز متفاوت باشد. برخی از آنها که البته به لحاظ تعداد در اقلیت هستد با استناد به احادیث دسته دوم؛ جایگاهی را برای نوروز به لحاظ اسلامی و شرعی قائل نبوده اند. اما اکثریت فقها با استناد به روایات دسته اول به استحباب غسل و نماز و ... در نوروز قائل شده اند و آن را به عنوان یک روز دینی و اسلامی پذیرفته اند.

سفره هفت سین:

این مراسم، یک رسم ایرانی است و ربطی به آیین شرک آلود زرتشتی ندارد. هیچگونه آثار شرک نیز در این مراسم وجود ندارد. لذا از نظر دین اسلام، این مراسم، یک کار مباح است، یعنی نه خوب است نه بد، بلکه چیزی است مثل خوردن و خوابیدن و تلوزیون نگاه کردن.

چهارشنبه سوری:

این مراسم، یک رسم ایرانی نیست بلکه یک رسم زرتشتی است. زرتشتیان، آتش را تقدیس می کنند. لذا احیاء آیین چهار شنبه سوری، در واقع احیاء یک رسم ایرانی صرف نیست بلکه احیاء یک آموزه ی زرتشی است که از نظر اسلام، شعبه ای از شرک تلقّی می شود. آتش در آیین زرتشتی به همان اندازه مقدّس است که کعبه در اسلام. دقّت شود که زرتشتی ها خود آتش را تقدیس می کنند، نه فقط نورش را. نور در اسلام نیز چیز محترمی است، البته نمی گویم مقدّس، ولی محترم است؛ امّا آتش، از منظر اسلام، هم مادّه ی اوّلیّه جنّها و شیاطین است، هم از عذابهای جهنّم است. ولی در آیین زرتشت، نه خلقت شیطان را از آتش می دانند نه وجود آتش در جهنّم را می پذیرند. از نظر زرتشتی ها، جهنّم جایی است بسیار سرد.

ضمناً توجّه شود که از نظر اسلام، زرتشت پیغمبر نبوده است. طبق روایات، ایرانیان قبل از زرتشت، پیغمبری صاحب کتاب داشته اند که به شهادت رسیده است. از این روست که مجوسیان ـ نه زرتشتیان ـ از نظر اسلام، اهل کتاب دانسته شده اند. زرتشتیان هم معروف شده اند به مجوسی از آن جهت که قبل از زرتشتی شدن، مجوسی بوده اند.

آیین مجوسی، آیینی الهی بوده و دارای کتاب آسمانی حقیقی و پیغمبر راستین بوده است؛ که طبق روایات، زرتشت آن آیین را تحریف نمود و مردم را به آیین دست ساز خودش دعوت نمود. بعد از زرتشت نیز پیامبران زیادی در ایران تبلیغ نموده اند و هیچکدامشان به نبوّت زرتشت شهادت نداده اند. امروزه مدفن حدود دوازده پیغمبر در ایران وجود دارد، که به احتمال زیاد، تعداد انبیاء موجود در ایران، بیش از اینها بوده است. قدیمی ترین پیغمبر ایرانی که شناسایی شده، حضرت قیدار بین اسماعیل بن ابراهیم(ع) است؛ که فرزند حضرت اسماعیل و نوه ی ابراهیم(ع) بود. حضرت قیدار(ع) از اجداد رسول الله (ص) نیز محسوب می شوند. قبر شریف این بزرگوار در استان زنجان است.

با یک نگرش عاقلانه در کتاب اوستا (کتاب مقدّس زرتشتیان) نیز می توان پی برد که زرتشت پیغمبر حقیقی نبوده است.

چون در این کتاب، حتّی از یک پیغمبر هم نام برده نشده است؛ چه از پیغمبران قبل از زرتشت و چه از پیغمبران بعد از زرتشت. از سوی دیگر، در هیچ کتاب آسمانی، نامی از زرتشت وجود ندارد؛ در حالی که کتب آسمانی پر هستند از اسامی انبیاء. حال سوال این است که این چه پیغمبری است که نه غیر از خودش کسی را پیغمبر می داند و نه پیغمبری دیگر بر پیغمبر بودن او شهادت است؟! انگار خدای عالمیان، از ازل تا ابد، فقط یک پیغمبر فرستاده آن هم زرتشت است.

البته دلائل دیگری هم بر پیغمبر نبودن زرتشت وجود دارد که برای پرهیز از طولانی شدن بحث، از بیانش صرف نظر می کنیم.

نتیجه آنکه:

مراسم چهارشنبه سوری علاوه از خطرات فراوانی که دارد و هر ساله چندین نفر را کشته و ناقص العضو و مجروح می کند، یک مراسم بازمانده از آیین زرتشتی هم هست، و با آموزه های اسلامی در تضادّ است. لذا احیاء آن، در واقع احیاء یک مراسم زرتشتی است.

رسم سیزده به در نیز یک مراسم بازمانده از برخی آیینهای بت پرستی است. البته طبیعت گردی، کار بدی نیست، امّا اعتقاد به یک مراسم خرافی بازمانده از آیینهای بت پرستی، حسابش از طبیعت گردی جداست. لذا برخی ها به جای سیزده به در، روز قبل از آن یا بعد از آن می روند طبیعت گردی. حال بگذریم از مفاسد فروانی که در سیزده به در به وقوع می پیوندد.

نظر برخی علما در مورد مراسمات چهارشنبه سوری و سیزده بدر

آیت الله العظمی فاضل ره:

مسأله چهار‌شنبه سوری از موارد خرافی و بی‌اساس است و برخی از اموری که در این زمان انجام می‌گیرد مطابق با موازین فقهی نیست و اعمالی که موجب وحشت و ترس مردم و یا سبب خسارت و جراحت شود لازم الاجتناب است و از موارد خلاف شرع است. روشن است که مردم عزیز و فهیم خصوصاً جوانان ارزنده کشور اسلامی جهت سرور و شادی از امور عقلایی و متعارف استفاده خواهند نمود.

آیت الله العظمی مکارم حفظه الله:

1- رفتن به سیزده بدر

آیا اجرای مراسم سیزده بدر از نظر شرعی مشکل دارد ؟

سیزده بدر ریشه شرعی ندارد و از خرافات است ولی تفریح سالم و خالی از گناه بدون اعتقاد به نحس بودن سیزده اشکالی ندارد.

16- برگزاری مراسم چهار شنبه سوری

نظر حضرت آقا در خصوص چهارشنبه سوری و مسائل پیرامون آن چیست ؟

چهارشنبه سوری از خرافات است و چنانچه برخی اعمال موجب آزار و اذیت دیگران شود حرام است.

17- شادی در شب چهارشنبه سوری

اگر در مراسم چهارشنبه سوری ایذائی صورت نگیرد، آیا باز هم برگزاری و شرکت در این مراسم غیر جایز است؟ اگر مراسمی باعث شادی مباح چند نفر شود، چرا باید جلوی آن گرفته شود؟ ظاهرا پیامبر (ص) با برخی سنت‌های غیر حرام جاهلیت (مانند بلند کردن مو) موافقت کرده بودند. آیا نمی‌توان گفت چهارشنبه سوری نیز جزو مراسم غیر حرام باقی مانده از گذشتگان است و برگزاری آن به شرط عدم ایذاء جایز است؟

شادی کردن در چنین شبی اشکال شرعی ندارد، اشکال در این است که معمولا آمیخته با کارهای ناروایی می شود که گاه به قیمت جان انسان ها تمام می گردد و هیچ انسان با وجدانی آن را نمی پذیرد.

18- سفره هفت سین در نوروز

نظر معظم له در مورد پهن کردن سفره هفت سین به مناسبت نوروز چیست؟ بنده علاقه یا التزامی به پهن کردن آن ندارم، اما همسرم اصرار دارد در خانه چنین کند. آیا باید از این کار او جلوگیری کنم؟

این کار اشکال ندارد

20- سرگرمی و آتش بازی در چهارشنبه سوری

فرموده بودید که چهارشنبه سوری حرام است آیا پریدن بروی اتش و فقط شادی کردن و سرگرمی در این شب هم اشکال دارد و یا فقط مسائل خرافی و زیانی آن مورد نظر است ؟

بسیاری از خرافات منتهی به شرک می شود زیرا بعضی در انجام این مراسم معتقد بودند آتش زردی آنها را می گیرد و سلامتی به آن می دهد که این عقیده مساله توحید افعالی را زیر سوال می برد البته اینکه شما در چنین مراسمی شب خوشی داشته باشید و با دوستان و خویشان خود شاد باشید کسی مخالف آن نیست اما انجام آن مسائل خرافی و خطرناک است که با آن باید مخالفت کرد.

سؤال 1601- در یکى از نشریّات از قول جنابعالى، که با بررسى ریشه تاریخى سیزده بدر، آن را یک مراسم خرافى معرّفى کرده بودید، چنین آمده است:

 «مراسم خرافى سیزده بدر را بررسى کردم، سرچشمه‏اش از نظر تاریخى به اصحاب الرّس، که در قرآن به آن اشاره شده، بر مى‏گردد. به حالات اصحاب الرّس در تفاسیر اشاره شده، و در یکى از شروح نهج البلاغه نیز داستان مفصّل آن را چنین یافتم: دوازده شهر یا آبادى بود، که هر شهر و آبادى به یکى از ماههاى سال خورشیدى نامیده شده بود؛ آیین مردم آن شهرها بت پرستى بود. درختان صنوبر را پرستش مى‏کردند. زیرا صنوبر منبع درآمد خوبى براى آنها بود. روز اوّل سال، همه مردم از تمام دوازده شهر یا روستا در شهر فروردین جمع مى‏شدند، و مراسم جشنى داشتند. فردا به شهر اردیبهشت مى‏رفتند، و در آنجا مراسمى داشتند. روز سوّم به آبادى خرداد مى‏رفتند ...، تا به آبادى اسفند که مى‏رسید، دوازده شهر تمام مى‏شد؛ روز سیزدهم دسته جمعى از آبادیها خارج شده، به بیابانها مى‏رفتند، و مراسم سیزده و جشن و پایکوبى و آلودگى به انواع مفاسد را در آنجا برگزار مى‏کردند.

بنابراین سیزده بدر سنّتى بوده که از بت پرستان باقى مانده است، همانطور که مراسم شب چهارشنبه سورى، که احترامى براى آتش قائل مى‏شوند، سنّتى از آتش پرستان است.» خواهشمند است صحّت و سقم این مطلب را بیان فرمایید.

جواب: آنچه از ما نقل شده اجمالًا صحّت دارد.

همچنین نماینده ایشان در برنامه زمزم احکام گفته است: بخشی از رسوم که در نوروز برگزار می‌شود بسیار خوب است و بخشی خرافی است انسان عاقل کارهای خوب را انجام می‌دهد و از خرافات پرهیز می کند.

نظافت، خانه تکانی، دید و بازدید و کمک به نیازمندان و خیلی از کارهای دیگر خوب است، اما آتش روشن کردن در چهارشنبه سوری یک بدعت خرافی است مخصوصا با گفتن این جمله که "سرخی تو از من زردی من از تو" این‌ها خرافات است.

انسان عاقل نباید به سراغ این کارها برود مخصوصا این کار خطراتی در پی دارد. چقدر جوانان و نوجوانان چشم، صورت و عضوی از اعضای بدن خود را با این کارها از دست دادند؛ عزیزان رعایت کنند این رسم غلط را حذف کنند و آن رسوم مثبت را انجام دهند.

حضرت آیت الله العظمی صافی حفظه الله

275. آیا ترقه‎هایی‌که درچهارشنبه‌سوری زده می‎شود، اشکال دارد ؟

ترساندن و ایجاد مزاحمت و آزار مؤمنین به هر صورت حرام است.

 

همچنین در برنامه زمزم احکام که از رادیو معارف پخش شد نماینده معظم له در این مورد گفتند: آیت الله صافی گلپایگانی چنین مواردی را که مستلزم اسراف فوق العاده است و موجب خطراتی برای شخص و دیگر شهروندان است به هیچ وجه جایز ندانست.

وی یادآور شد: علاوه بر آن، این کار به نوعی احیای سنت‌های باطل زمان جاهلیت است و منتسب به پیامبران الهی نیست و در شرایع الهی نبوده و اموری خرافی است.

نماینده آیت الله صافی افزود: حالا این که پیشینیان ما این کارها را در زمان های دور انجام می دادند نبایستی باعث شود که ما از آن پیروی کنیم و از آنچه که آنها از روی نادانی و خرافه پرستی به آن اعتقاد داشتند یا برداشت های خرافی از یک رویداد داشتند و آن را به صورت یک فرهنگ درآورده بودند نه تنها نباید پیروی کنیم بلکه شرط ایمان و عقل این است که انسان خردمند هرچه بیشتر در محو آنچه که ترویج خرافه پرستی هست کوشش کند.

وی در ادامه تصریح کرد: بنابراین آگاهی دادن به دیگران و نهی آنان از این گونه رفتارها که در شأن انسان مسلمان و مومن نیست لازم است و تکلیف شرعی است.

آیت الله العظمی نوری همدانی حفظه الله:

چهارشنبه سوری جزء خرافات است و کارهایی که انجام می دهند و موجب آزار و اذیت مردم می شود حرام می باشد و باید جدا از آن اجتناب شود.

شهید مطهری ره:

1- شما اگر سراغ همین فرنگیها بروید مى‏بینید براى یک سنّت بسیار بسیار کوچک، خود را به کشتن مى‏دهند. ببینید همین ایرانیهاى خودمان براى اینکه سنتهاى ایرانى و به قول خودشان فرهنگ ایرانى را بخواهند زنده کنند، کوشش مى‏کنند کارهایى را که از اولِ اول خرافه محض بوده است زنده کنند، چون فکر مى‏کنند که ملیت ایرانى را بدون اینها نمى‏توان نگه داشت. مثلًا تخم‏مرغ رنگ کردن در نوروز یک رسم ایرانى است. این کار با اینکه کار چرندى است ولى مى‏گویند براى اینکه این رسم ایرانى و عمومى که همه مردم به آن خو گرفته‏اند به صورت یک مشخِّص روحى ایرانى از غیر ایرانى باقى بماند این رسم تخم‏مرغ رنگ‏کردن در نوروز را نگذارید فراموش شود، آن را زنده نگه دارید. در مورد آتش شب چهارشنبه آخر سال- که نمونه‏اى از آتش‏پرستى‏هاى قدیم است که نه تنها چیز خوبى نیست بلکه خیلى چیز بدى هم هست- همین را مى‏گویند فقط براى اینکه به قول اینها فرهنگ را (این فرهنگ، معنایش علم و فلسفه نیست بلکه به معنى سنت است) باید زنده نگه داشت. ولى همین آقایان وقتى که پاى تاریخ به میان مى‏آید مى‏گویند حالا چه فرق دارد که ما مبدأ تاریخ را مبدأ مسیحى بگیریم یا مبدأ اسلامى؟!

2- مسئله اذان را عرض کردیم و از آن آمدیم [به بحث‏] راجع به اینکه اسلام برخلاف مسیحیت شعار تصویرى ندارد، یا شعارى از قبیل آتش روشن کردن ندارد. آتش روشن کردن شعار آتش‏پرستان است. از روى آتش پریدن در چهارشنبه آخر سال در اسلام بوى کفر مى‏دهد. «سرخى تو از من زردى من از تو» در اسلام شرک و کفر است. اینها شعار گبرها و آتش‏پرستهاست. اسلام براى مبارزه کردن با اینها آمده. اسلام دین اذان و دین لا اله الّا اللَّه است.

3- یا آخر سال. «لایدور» یعنى چهارشنبه‏اى که بر نمى‏گردد. الآن بر من مجهول است که چهارشنبه آخرماه است یا آخر سال. اگر چهارشنبه آخر سال بگیریم و سال را سال شمسى بگیریم براى ما ایرانیها خیلى عجیب است. واقعاً عجیب است: چهارشنبه آخر سال شمسى که مى‏شود حتى در محیطهاى عالى فرهنگى ما آتش روشن مى‏کنند، از روى آتش مى‏پرند، مى‏گویند: «سرخى تو از من، زردى من از تو». من نمى‏دانم ما چقدر مى‏خواهیم اصرار روى حماقتهاى خودمان داشته باشیم؟!

4- ممکن است شما بگویید الحمدللَّه ما که معذب نیستیم، پس ما در هیچ روز نحسى قرار نگرفته‏ایم؛ اتفاقاً ما الآن باید بفهمیم تمام روزهاى ما نحس است؛ روز اول فروردین ما هم نحس است؛ چون ما به نص قرآن مجید مردم معذبى هستیم، مردمى هستیم که خودمان به جان یکدیگر افتاده‏ایم. ما تمام ملل مسلمان، امروز در ایّام نحسات بسر مى‏بریم. آن عذاب الهى که مى‏بینید، مظهر اعلایش اسرائیل است، چرا؟

اعمال خودمان. ما که قرنها جز در راه جدایى و دشمنى و تحریک اعصاب علیه یکدیگر قدم برنداشته‏ایم طبیعى است که دشمن مسلط شود. ما اگر بخواهیم از این نحس خارج شویم چه باید بکنیم؟ آیا برویم بیرون شهر، سبزه‏ها را گره بزنیم تا از نحسى خارج شویم؟! با سمنو پختن از نحسى خارج مى‏شویم؟! با سبزه را در روز سیزده از خانه بیرون ریختن از نحسى خارج مى‏شویم؟! بیچاره! چرا خانه‏ات را در این روز رها مى‏کنى و مى‏روى به الدنگى؟! از خودت بیرون بیا، از این رفتار زشت خودت بیرون بیا، از این عادات زشتت بیرون بیا، از این افکار زشت خودت خارج شو، از این ملکات کثیف و پلیدى که گرفتارش هستى خارج شو. آیا تو با آن کارها از نحوست بیرون مى‏آیى؟! 13 چه گناهى دارد؟ خانه و زندگیت چه گناهى دارد؟ از سمنو چه کارى ساخته است؟! از سبزه گره زدن چه کارى ساخته است؟! به خدا ننگ این مردم است که روز سیزده را به عنوان سیزده بدر [بیرون‏] مى‏روند؟ من نمى‏فهمم آنهایى که اسم تنویر افکار و پرورش افکار روى کار خودشان مى‏گذارند چرا یک کلمه نمى‏گویند. بعضى برعکس، ترویج و تشویق مى‏کنند! روز ولادت خاتم‏الانبیاء که باید روز تعطیل باشد و مردم بیایند از تعلیمات آن بزرگوار استفاده کنند ما روز تعطیلى نداریم، روز ولادت شاه مردان علىّ بن ابى طالب براى ما تعطیل رسمى نیست، روز ولادت حسین بن على براى ما تعطیل رسمى نیست ولى روزى که سمبل خرافه و حماقت ماست روز تعطیلى است. بدانید این مسائل مال اسلام نیست، ابداً، نه 13 صَفَر نه غیر صفر. من حتى به تمام مدارک و اخبارش مراجعه کردم.

نکته: الان مردم با این عناوینی که شهید مطهری(ره) یاد کردند کسی مراسمات سیزده بدر را انجام نمی دهد. اشاره استاد به خرافات گذشته ها بوده است.

5- متأسفانه پاره‏اى خرافات هم اکنون در میان برخى ایرانیان وجود دارد از قبیل پریدن از روى آتش در چهارشنبه آخر سال و سوگند خوردن به سوى (نور) چراغ که از بقایاى ماقبل اسلام است. و این وظیفه اسلامى است که با مقیاسهاى اصولى اسلام عقاید پاک و خالص اسلامى را از کدورت اندیشه‏هاى جاهلى همیشه دور نگاه دارند.

6- ممکن است نیاکانتان اشتباه کرده باشند ، ممکن است نیاکانتان عقل و شعور نداشته باشند ، اینکه دلیل نمی شود ، نیاکان ما در گذشته چنین می کرده اند ما هم چنین می کنیم . چهارشنبه آخر سال می شود ، بسیاری از خانواده ها که باید بگوییم خانواده های احمق ها, آتش و هیزمی روشن می کنند ، بعد آدم های سر و مر و گنده با یک هیکل های چنین و چنان از روی آتش می پرند ای آتش ! زردی من از تو سرخی تو از من ! این چقدر حماقت است. چرا چنین می کنید!؟ این یک سنتی است. پدران ما چنین می کردند. قرآن می گوید:«أَ وَ لَوْ کانَ آباؤُهُمْ لا یَعْقِلُونَ شَیْئاً وَ لا یَهْتَدُونَ ـــــ آیا اگر پدران ایشان عقل نمى‏داشتند و هیچ چیز نمى‏فهمیدند و راه بجایى نمى‏بردند باز هم پیرویشان مى‏کردند؟»(بقره:270) شما وقتی می بینید یک کار احمقانه است و دلیل خریت پدران شما رویش را بپوشانید. چرا هر سال تجدیدش می کنید!؟  چهارشنبه سوری سند حماقت است و ما هی سعی می کنیم این سند حماقت را زنده نگه داریم. مائیم که چنان پدر و مادرهای احمقی داشته ایم.

علامه تهرانی ره:

1- ما با چشم خود مى‏دیدیم که در شب چهارشنبه سورى از روى آتش مى‏پریدند، و نوروز و مهرجان را محترم مى‏شمردند، و روز سیزده را نحس و سیزده بدر مى‏رفتند، و هزاران قصّه و افسانه‏هاى سرگرم کننده دیگر که جزو دستورات سیاسى طبقة حاکمه بود، که با مصارف هنگفتى مى‏باید در این کشور اجرا گردد.

لغت قرآن را که زبان اوّل هر مسلمان است لغت اجنبى خواندند؛ و تعلیم و تدریس لغت و زبان و دستور عربى را در مدارس به سرحدّى تنزّل دادند که در حکم عدم بود، ولى لغات اجنبى و لغات غیر مأنوسه أى، را از کتاب اوستا مى‏یافتند و با هزار برهان و دلیل مى‏خواستند به جاى آن لغات مأنوس و شیرین عربى به کار برند. و براى وزارت معارف، فرهنگستان تشکیل دادند، و در آن جز این روش اسلام زدائى و غرب گرائى چیز دیگر ملموس نبود.

در هر یک از کشورهاى اسلامى به مناسبت سوابق تاریخى قبل از اسلام آن، همین برنامه را اجرا کردند. در ایران به نام پان ایرانیزم و در کشورهاى عرب به نام پان عربیزم، و نعرة العروبه، و در ترکیّه به نام پان ترکیزم، و در هند و پاکستان به نام پان هندوئیزم و بالأخره در هر محدوده و محیط کوچکى هم که بود همچون سواحل خلیج فارس و شیخ نشین‏هاى قطر و قطیف و ابو ظبى و غیرها هى استقلال دادند، و بر روى آن یک پان گذاردند.

2- من روزنامه اش را دارم، در زمان شاه وقتى که این نخست وزیر مى آمد با آن هیکل دویست کیلویى خودش و آن وضعیت کذایى اش از روى آتش مى پرید و آن عبارات بسیار زشت و پست را که در شأن یک انسان عادى نیست چه برسد به اینکه یک فرد سیاستمدار و یک فردى که به روى حرفهایش حساب مى کنند، من واقعاً بر انسانیت تاسف مى خوردم، که ببینید این مملکت و جریانات سیاسى آنرا چه افراد و افکارى مى گردانند و چه عقولى اینها در صدد رشد و رقاء ملت این مملکت هستند.

آن کسى که بر اساس این تخیلات بیاید و بخواهد سنن باستان را احیاء کند، آنوقت چگونه ممکن است او بتواند یک مملکت و یک ملت را در راه صلاح معنوى و رشد، نه صلاح ظاهرى و شکم و سایر تفریحات و تلذّذات و اینها قرار دهد. همه افراد مى توانند از عهده مسایل ظاهرى بربیایند، افتادن در مسیر تنوعات و تلذّذات و اینها کارى ندارد، مسئله اى نیست، اما آن فردى که بیاید و صلاح معنوى و رشد فکرى و علمى و معنوى نفوس افراد را مدّ نظرقرار بدهد، با این تخیّلات و توهّمات چگونه جور در مى آید و چگونه مى شود این قضیه رشد پیدا بکند؟.

هنوز هم در گوشه وکنار دنیا همین حرفها هست. شخص سنش به هفتاد سال رسیده، ولى در همین تخیلات غوطه ور است، شب چهارشنبه که مى شود آتش روشن کنند و بپرند و بیایند و بگویند ....

احیاى سنن قدیم غیر از اسراف و مواجهه با انواع خطرات و مهالک و ایجاد ناامنى و اضطرابى که هم اکنون داریم مى بینیم و دیدیم که از یک ملت با فرهنگ بسیار بسیار بعید است و بیشتر به یک ملت وحشى و بى تربیت و بى ادب و بى فرهنگ شباهت دارد چه فایده اى براى ما حاصل مى شود. آن وقت درست است که ما بیاییم به این مسائل افتخار کنیم و اینها را به عنوان پاس داشتن و احیاء سنن گذشتگان به حساب بیاوریم. همه اینها خیالات و توهمات است.

در اسلام ماه، ماه قمرى است به ماه شمسى کار ندارد. سیدالشهدا هر روزى که از سال شمسى شهید شده ما باید بر اساس سال قمرى حساب کنیم. حال اگر فرض کنیم که قضیه عاشورا (همانطور که بعضى محاسبه کرده اند) در فصل گرما اتفاق افتاده باشد، و ما بیاییم و بگوییم حالا که سیدالشهدا در روز عاشورا در فلان روز از ماههاى شمسى شهید شده اند ما بیاییم عزادارى خود را بر تاریخ شمسى انجام دهیم. این جور در نمى آید، درست نیست، رسم ائمه بر این نبوده که روز عاشورا را در ماههاى شمسى بگیرند عاشورا خودش حکایت کننده از ماه قمرى است، محرم، صفر، اینها همه ماه قمرى هستند. ولادت ائمه همه منطبق با ماههاى قمرى است نه ماههاى شمسى. ما در تاریخ اسلام ارزشى را بر ماههاى شمسى نداریم همه بر ماه قمرى است.